گیاه مرز پارس کمپانی

گیاه ^_مرزه

 
نعناع Labiatae
:تیره
Satureia hortensis L.
:نام لاتین
Summer Savory – Garden Savory
:نام انگلیسی
مرزه
:نام فارسی
صعترالبر- نزغ
:نام عربی
شرح گیاه
گیاهی است علفی یکساله و دارای ساقه منشعب به طول 10 تا 30 سانتی متر که به سهولت بر اثر دارا بودن ظاهری به رنگ سبز خاک آلود یا مایل به خاکستری از گونه های مجاور تشخیص داده می شود رنگ ساقه آن تیره تر از برگ است بعلاوه در محل گره ها انشعاباتی حاصل می کند که آنها نیز به نوبه خود منشعب می گردند بطوریکه گیاه به صورت بوته پرپشتی جلوه می نماید. برگهای آن باریک دراز، نوک تیز، نرم و پوشیده از تارهای کوتاه است که به همین سبب به رنگ سبز مات یا مایل به خاکستری جلوه می‌کند. برگهای آن منحصراً یک رگبرگ دارد و در سطح آنها نیز نقاط ریزو فراوانی که عبارت از غده های اسانس داراست ،دیده می شود. طول برگ 1 تا 3 سانتی متر و پهنای آن 2 تا 4 میلی متر، گلهای کوچک و دو جنسی و سفید رنگ مرزه که در تابستان ظاهر می شود وضع مجتمع در طول انشعابات ساقه دارد. میوه کوچک، کروی شکل و از نوع کپسول است.
 
نیاز اکولوژیکی
نوع خودروی آن بیشتر در زمینهای خشک آهکی و در محلهای گرم آفتابگیر و نواحی سنگلاخی و مزارع شنی می روید. اصولاً مرزه در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. بذور در دمای 12 تا 15 درجه سانتی گراد جوانه می زند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی آنها بین 20 تا 22 درجه سانتی گراد می باشد. گیاهان جوان به درجه حرارت پائین حساس هستند و بطوریکه در 1- تا 2- درجه سانتی گراد دچار سرما زدگی شده و خشک می شوند. رشد مرزه در دمای 10 درجه سانتی گراد متوقف می شود. PH خاک برای کشت مرزه بین 6/5 تا 2/8 مناسب است.
آماده سازی خاک
پس از برداشت محصول قبل در اولین فرصت کود حیوانی کاملاً پوسیده در صورت نیاز به زمین اضافه می گردد. سپس شخم متوسطی (به عمق 25 تا 28 سانتی متر) زده می شود پس از اینکه کلوخه ها به وسیله دیسک خرد شدند زمین را تسطیح می کنند. پس از تسطیح کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاهان به خاک اضافه می شوند.در فصل پائیز هنگام آماده سازی خاک افزودن 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس ضروری است. همچنین افزودن 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت در فصل بهار هنگام آماده سازی زمین برای کاشت گیاه در افزایش عملکرد نتایج مطلوبی دارد.اواخر زمستان بستر خاک را برای کاشت بذر آماده می نمایند.
تاریخ و فواصل کاشت
مرزه را مانند سایر گیاهان یکساله می توان با اکثر گیاهان به تناوب کشت کرد بطورکلی 2 تا 3 سال پس از برداشت مرزه باید آنرا در همان زمین کشت کرد. دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر مرزه 20 تا 22 درجه سانتی گراد است و از آنجائیکه مرزه به سرما نیز حساس است مناسبترین زمان برای کاشت این گیاه فصل بهار (اواخر فروردین – اردیبهشت) است.
کاشت
کاشت ردیفی در زمین اصلی در فصل بهار شروع می شود. فاصله ردیفها در کشت مرزه متفاوت است و بستگی به روش کشت دارد. در سطوح کوچک که عمل کشت به وسیله دست انجام می گیرد فاصله ردیفهای کاشت از یکدیگر بین 25 تا 30 سانتی متر مناسب می باشد. چنانچه این عمل با ماشین بذر کار انجام گیرد فواصل 45 تا 50 سانتی متر برای ردیف ها مناسب تر است. تعداد بذر در هر متر طول ردیف 120 تا 140 عدد مناسب است. عمق بذر مرزه در خاکهای مختلف متفاوت و بین 5/0 تا 5/1 سانتیمتر می باشد. کاشت بذر در اعماق بیشتر مناسب نیست و سبب عدم سبز شدن آنها می شود. برای هر هکتار زمین به 4 تا 8 کیلوگرم بذر نیاز است. توصیه می شود پس از کشت غلتک مناسبی زده می شود زیرا این عمل لایه سطحی خاک را متراکم می کند و تاثیر خوبی دریکسانی جوانه زنی بذر دارد. پس از کشت زمین را باید آبیاری نمود.
داشت
در صورت متراکم بودن گیاهان در طول ردیف ها آنها را تنک می کنند مرحله 4 تا6 برگی زمان مناسبی برای این کار است. در طول رویش مرزه، مبارزه با علف های هرز ضرورت دارد. قبل از کاشت استفاده از علف کش آرزین (Aresin) به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار و کار مکس (Karmex) به مقدار 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار تاثیر خوبی در از بین بردن علف های هرز دارد.پس از کاشت بذر و قبل از رویش می توان از محلول یک درصد گراماکسون (Gramaxon) برای مبارزه با علف های هرز استفاده نمود. وقتی که طول گیاه به 10 تا 20 سانتی متر رسید می توان از علف کش آرزین به مقدار 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد. برای گسترش سطح برگها و افزایش عملکرد استفاده از محلول غذایی 4/0 درصد و اکسال (Waxal) یا محلول غذایی مشابه مفید است.انجام کولتیواتور بین ردیف ها بخصوص پس از اولین برداشت نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد. مرزه کم و بیش به آفات و بیماریها مقاوم است.
برداشت
گیاهان در مرحله گل دهی حاوی حداکثر مقدار اسانس می باشند از اینرو برداشت پیکر رویشی آنها از این مرحله آغاز می شود. در صورت مراقبت مناسب از نظر آبیاری رسیدگی به خاک و عناصر موجود در آن جهت رویش مناسب گیاه، می توان در طول سال 2 یا حتی 3 بار محصول برداشت نمود. اولین برداشت همواره در آغاز گل دهی انجام می گیرد. دومین برداشت معمولاً اواخر شهریور – اوایل مهر مناسب می باشد.برداشت محصول توسط ماشین یا داس صورت می گیرد و کلیه اندام های هوایی گیاهان برداشت می شوند. پس از جمع آوری محصول را خشک می کنند. دمای مناسب برای خشک شدن اندام های رویشی مرزه 40 درجه سانتی گراد است. مقدار عملکرد وزن خشک پیکر رویشی بین 4/1 تا 8/1 تن در هکتار است. اگر هدف از کشت مرزه جمع آوری آنها باشد تنها یکبار آن‌هم در هنگامیکه میوهها می رسند،اقدام به برداشت می شود. معمولاً 140 تا 160 روز پس از سبز شدن بذر میوه ها می رسند. زمان مناسب برای جمع آوری بذر دراوایل شهریور ماه است. رنگ بذر از اوایل شهریور بتدریج قهوه ای می شود. تاخیر در برداشت بذر مناسب نیست زیرا بذور کاملاً رسیده با کوچکترین ضربه ای به اطراف پراکنده می شوند مقدار محصول بذر بین 150 تا 300 کیلوگرم در هکتار است.
 
خواص مرزه
مرزه (Summer savoury) که از گیاهان خانواده نعناع به شمار می ‌رود، در فاصله ماه‌های تیر تا شهریور در ایران به گل می‌ نشیند.
مرزه گیاه چند ساله ای است که بومی مدیترانه شرقی و جنوب غربی آت.
قسمت های هوایی به انضمام برگ ها که در بعضی مواقع، فقط قسمت های فوقانی گل دار جمع آوری می گردد، به صورت خوشه ای دسته شده و یا بر روی قاب های چوبی پهن کرده و در سایه و با حرارت مصنوعی کمتر از 40 درجه سانتی گراد خشک می شوند.
برگ‎های آن نرم و متقابل و تقریبا بدون دمبرگ و باریک و نوک تیز و پوشیده از کرک و دارای تارهای غده‎ای فراوان اسانس‎ دار است.
فرآوری
اسانس مرزه از تقطیر با بخار آب از برگ ها و سرشاخه های برگدار حاصل می شود. این اسانس مایعی بی رنگ و یا مایل به زرد و دارای عطر و بوی تند و زننده ای و با مزه ای که طعم فلفل را به یاد می آورد، می باشد.
این گیاه دارای 0/8 تا  1/5درصد اسانس به همراه تانن، رزین و موسیلاژ می باشد. اسانس مرزه درصنایع غذایی کاربرد دارد.
کاربرد مرزه
اسانس گیاه مرزه دارای طبیعت گرم و اثرات تقویت کننده معده، تسهیل کننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.
برای معالجه اسهال بسیار مناسب است و یک ضدعفونی کننده قوی می باشد.
این گیاه را به عنوان چاشنی و ادویه به همراه لوبیا، سالاد فصل، خیار، ماهی، گوشت، کالباس و سوسیس مصرف می کنند.
دارویی به نام تیمیان Thymian در داروخانه های کشور وجود دارد که از گیاه مرزه، آویشن، رازیانه و اکالیپتوس تهیه می شود و دارای اثرات ضد سرفه و خلط آور می باشد.
این گیاه در ایران جزو سبزی‎های خوراکی است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف می‎شود.
دارای خاصیت بادشکن و همچنین دافع کرم می باشد.
به صورت دم کردنی در رفع گرفتگی معده و روده موثر می باشد.
کشف ترکیبات ضد درد در گیاه مرزه
نشریه "پزشکی مستند مکمل و جایگزین" در جدید ترین شماره ماه مارس خود نتایج تحقیقات یک گروه چهار نفری از پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران را به چاپ رسانده که نشان می‌ دهد چهار ترکیب شیمیایی ضد درد در گیاه مرزه وجود دارد.
گیاهی که در این تحقیق استفاده شده با نام علمی(Satureja hortensis ) "ساتوریا خوزستانیکا" شناخته می ‌شود که محل رویش طبیعی آن در استان‌های خوزستان و لرستان است و در گویش محلی به نام "مرزه خوزستانی" شناخته می‌ شود.
رویش مرزه خوزستانی نه تنها در این استان، بلکه در سایر استان‌های جنوبی تا میانه ایران نیز وجود دارد.
آن چه در تحقیق جدید به آن اشاره شده وجود ترکیبات شیمیایی با خواص ضد التهابی و ضد درد در نمونه‌هایی از گیاه است که نه به شکل وحشی، بلکه به صورت دستی کاشته شده‌اند.
پیش از این به خواص 2 ترکیب از 4 ?ترکیب شیمیایی موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. این دو ترکیب عبارتند از: بتا سیتروزول و اسید اورسولیک. به عنوان مثال ترکیب بتا سیتروزول که در بادام زمینی نیز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حیوانات آزمایشگاهی می ‌شود.
همچنین گزارش‌های متعددی مبنی بر اثر ضد التهابی اسید اورسولیک برای درمان سوختگی‌ ها و نیز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها منتشر شده است.
خواص ضد التهابی اسید اورسولیک منجر به استفاده وسیع از این ترکیب در صنایع آرایشی شده است.
تا کنون گزارش‌های مختلفی درباره وجود انواعی از روغن‌های ضروری در این گیاه به چاپ رسیده است.
علاوه بر این، سه گزارش علمی مختلف در ایران در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 میلادی، به خواص ضد التهابی و ضد می این گیاه اشاره کرده‌ اند.
در بین مصارف بومی از گیاه مرزه در ایران می توان به استفاده از آن برای تسکین دندان درد اشاره کرد.
تاثیر مرزه در درمان دردهای عصبی
مصرف مرزه در درمان دردهای عصبی و نرمی استخوان تاثیر دارد.
به گزارش ایسنا،‌ اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر این که باعث تقویت معده می‌ شود، در رفع زخم روده نیز موثر است.
همچنین حمام ( بُخور ) جوشانده برگ های گیاه مرزه در رفع دردهای روماتیسمی ، عصبی و نرمی استخوان نیز موثر است.
اثرات ضد انعقادی خون گیاه مرزه
محققان تاثیر گیاه مرزه را بر افزایش فعالیت فاکتورهای انعقادی خون در حیوانات آزمایشگاهی نشان دادند.
تحقیقات این پژوهشگران نشان می دهد که مصرف سه بار در روز گیاه مرزه و هر بار به میزان 50 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، موجب افزایش پروترومبین (PT) و پارشیال پروترومبین (APTT) فعال شده می گردد که هر دو از فاکتورهای انعقادی خون می باشند.
 
کاهش چربی خون
یک طرح تحقیقاتی که در آزمایشگاه مرکز تحقیقات گیاهان دارویی لرستان به مدت یک سال انجام شد، نشان داده است که گیاه "مرزه" با نام علمی "ساتوریا خوزستانیکا"  اگر درست مصرف شود، مانند داروهای شیمیایی میزان چربی خون را در بدن انسان کاهش می دهد.
لازم است پژوهشگران گیاه را پس از تبدیل به پودر، به شکل کپسول خوراکی درآورند تا برای کنترل چربی خون افراد بیمار از آن استفاده کنند.
گیاه مرزه ، وزن را کاهش می دهد
به گزارش شبکه خبر، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی لرستان با بررسی گروهی از افراد چاق دریافتند، افرادی که از رژیم غذایی کم کالری همراه با مکمل گیاهی حاوی مرزه استفاده می کنند، در کاهش وزن خود موفق تر از افرادی هستند که فقط رژیم غذایی کم کالری مصرف می کنند. پژوهشگران با توجه به نتایج این بررسی که در مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز منتشر شد، برای کاهش وزن، رژیم غذایی کم کالری همراه با مکمل گیاه مرزه را توصیه می کنند.